ΔΙΕΘΝΗΣ ΣΧΟΛΗ "ΛΟΓΙΚΗ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ"


ΜΑΝΟΛΗΣ ΔΑΦΕΡΜΟΣ

 

Η ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗ-ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ ΤΟΥ VYGOTSKY

ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΕΣ - ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΕΣ - ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΕΣ ΔΙΑΣΤΑΣΕΙΣ

 

 ΑΤΡΑΠΟΣ, ΑΘΗΝΑ, 2002


ΕΙΣΑΓΩΓΗ

 

1. ΓΕΝΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗΣ-ΙΣΤΟΡΙΚΗΣ ΘΕΩΡΙΑΣ

   1.1. Το κοινωνικό - ιστορικό πλαίσιο και η αναζήτηση νέου τύπου επιστήμης

   1.2. Θεωρητικές πηγές της πολιτισμικής-ιστορικής θεωρίας

         1.2.1. Επιστημονικές παραδόσεις

         1.2.2. Φιλοσοφικές παραδόσεις

         α) Ο σπινοζικός μονισμός

         β) Η χεγκελιανή διαλεκτική

         γ) Η υλιστική αντίληψη της ιστορίας του Κ. Μαρξ

   1.3. Τα κομβικά γνωστικά αντικείμενα του L. Vygotsky

   1.4. Περιοδολόγηση της ανάπτυξης της μεθόδου επιστημονικής έρευνας του L. Vygotsky

   1.5. Ορισμένες μεθοδολογικές παρατηρήσεις για την ανάλυση της γνωσιακής συγκυρίας

 

2. Η ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΘΕΩΡΙΑΣ TOY L. VYGOTSKY

   2.1. Τα πρώτα χρόνια της ζωής του L. Vygotsky

   2.2. Νεανικές αναζητήσεις του L. Vygotsky στη σφαίρα της λογοτεχνικής κριτικής

   2.3. Οι συζητήσεις για την Ψυχολογία στην ΕΣΣΔ στη δεκαετία του 1920

   2.4. Η επιστημονική δραστηριότητα του L. Vygotsky την περίοδο 1917-1925

   2.5. Η Παιδαγωγική Ψυχολογία του L. Vygotsky

         2.5.1. Προεπιστημονικές αντιλήψεις στην Παιδαγωγική Ψυχολογία

         2.5.2. Για το σχολείο εργασίας

         2.5.3. Η νόηση ως σύνθετη μορφή ανθρώπινης συμπεριφοράς

         2.5.4. Η ηθική αγωγή

   2.6. Η Ψυχολογία της Τέχνης

         2.6.1. Ο φορμαλισμός στη Ρωσία

         2.6.2. Κατευθύνσεις της αισθητικής αγωγής

         2.6.3. Κριτική των άγονων προσεγγίσεων της αισθητικής αγωγής και η αναγκαιότητα μιας νέας προσέγγισης

   2.7. Η συνείδηση ως πρόβλημα της Ψυχολογίας της συμπεριφοράς

   2.8. Από την «Ειδική Αγωγή» στην Κοινωνική Αγωγή

         2.8.1. Κριτική της φετιχοποίησης των ψυχομετρικών προσεγγίσεων

         2.8.2. Η αντίληψη περί ελλειμματικότητας των ατόμων με «ειδικές ανάγκες»

         2.8.3. Η νατουραλιστική προσέγγιση της οργανικής ατέλειας

         2.8.4. Οι περιορισμοί της «ειδικής» παιδαγωγικής μεταχείρισης

         2.8.5. Κριτική εκτίμηση της ατομιστικής και φιλανθρωπικής    Παιδαγωγικής και Κοινωνική Παιδαγωγική

   2.9. Ανάλυση της μεθοδολογικής κρίσης της Ψυχολογίας

         2.9.1. Κριτική ανάλυση των βασικών θεωρητικών ρευμάτων στην Ψυχολογία

         2.9.2. Ιδιαιτερότητες της μεθόδου της επιστήμης

         2.9.3. Ανάπτυξη και κρίση στην επιστήμη

         2.9.4. Κινητήριες δυνάμεις της κρισιακής συγκυρίας στην Ψυχολογία 114 2.10. Μερικά μεθοδολογικά συμπεράσματα

 

3. Η ΠΡΩΤΑΡΧΙΚΗ ΕΜΦΑΝΙΣΗ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗΣ-ΙΣΤΟΡΙΚΗΣ ΘΕΩΡΙΑΣ

   3.1. Η ανακάλυψη της «εργαλειακής» μεθόδου

   3.2. Η δημιουργία μιας νέα σχολής στην Ψυχολογία

   3.3. Τρεις κατευθύνσεις ανάπτυξης της συμπεριφοράς

   3.4. Μερικά μεθοδολογικά συμπεράσματα

 

4. Η ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗΣ-ΙΣΤΟΡΙΚΗΣ ΘΕΩΡΙΑΣ

   4.1. Οι αντιλήψεις του L. Vygotsky για τα ψυχολογικά συστήματα

   4.2. Η ιστορία των ανώτερων ψυχικών λειτουργιών

         4.2.1. Η ανεπάρκεια των παραδοσιακών προσεγγίσεων των ανώτερων ψυχικών λειτουργιών

         4.2.2. Η νέα προσέγγιση των ανώτερων ψυχικών λειτουργιών

         4.2.3. Η δομή των ανώτερων ψυχικών λειτουργιών

         4.2.4. Η ανάπτυξη ορισμένων ψυχικών διαδικασιών

         α) Η προϊστορία γραπτού λόγου

         β) Η αυτοκυριαρχία

         γ) Αγωγή και ανάπτυξη των ανώτερων ψυχικών λειτουργιών

         δ) Μεθοδολογικοί περιορισμοί της θεωρίας του L. Vygotsky για τις ανώτερες ψυχικές λειτουργίες

   4.3. Πολιτισμική ανάπτυξη και νοητική δραστηριότητα (η έρευνα στην Κεντρική Ασία)

   4.4. Το βιβλίο του L. Vygotsky Νόηση και ομιλία

         4.4.1. Η δομή του βιβλίου και οι φάσεις επεξεργασίας του

         4.4.2. Πρώτη ερευνητική φάση. Η εξέλιξη της σχέσης ομιλίας και νόησης

         4.4.3. Η θεωρία των τριών σταδίων ανάπτυξης των εννοιών

         4.4.4. Δεύτερη ερευνητική φάση

         α) Κριτική της ψυχολογικής θεωρίας του J. Piaget

         β) Η ανάπτυξη καθημερινών και επιστημονικών εννοιών στη σχολική ηλικία

         γ) Ανάπτυξη και μάθηση: τρεις άγονες προσεγγίσεις του προβλήματος

         δ) Η θεωρία για τη ζώνη εγγύτερης ανάπτυξης

         ε) Αντινομίες της θεωρίας της εσωτερίκευσης

         στ) Ορισμένες παιδαγωγικές προεκτάσεις της νέας προσέγγισης

         4.4.5. Η τελική περίοδος συγγραφής του βιβλίου Νόηση και ομιλία

         4.4.6. Ο L. Vygotsky και οι σύγχρονες θεωρίες για τη γλώσσα

   4.5. Από την «Παιδολογία» στην Αναπτυξιακή Ψυχολογία

         4.5.1. Η κρίση της γέννησης και η βρεφική ηλικία

         4.5.2. Η κρίση του πρώτου έτους και πρώιμη παιδική ηλικία

         4.5.3. Η κρίση των τριών ετών και η προσχολική ηλικία

         4.5.4. Η κρίση των επτά ετών και η πρώτη σχολική ηλικία

         4.5.5. Η εφηβική ηλικία

         4.5.6. Αδυναμίες της «Παιδολογίας» και προοπτικές διαμόρφωσης της Αναπτυξιακής Ψυχολογίας

   4.6. Η ανολοκλήρωτη έρευνα του L. Vygotsky για τα συναισθήματα

   4.7. Το πρόβλημα του εντοπισμού των ψυχικών λειτουργιών

   4.8. Ο θάνατος και η αθανασία του L. Vygotsky

   4.9. Μερικά μεθοδολογικά συμπεράσματα

 

5. Η ΠΡΟΣΛΗΨΗ ΤΩΝ ΙΔΕΩΝ TOY L. VYGOTSKY ΣΤΗΝ ΠΡΩΗΝ ΕΣΣΔ

   5.1. Η επιστημονική αλήθεια ως αίρεση. Η «αγοραία» πολεμική εναντίον του L. Vygotsky

   5.2. Η εξέλιξη της επιστημονικής σχολής του L. Vygotsky

   5.3. Η κριτική του S. Rubinstein και της σχολής του

   5.4. Ερμηνείες της θεωρίας του L. Vygotsky

         5.4.1. Η θεωρία της δραστηριότητας

         5.4.2. Πνευματοκρατικές ερμηνείες της θεωρίας του L. Vygotsky

         5.4.3. Αντινομίες των ερμηνειών της πολιτισμικής-ιστορικής θεωρίας

ΤΕΛΙΚΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ - ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΕΣ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Συνοπτικά βιογραφικά στοιχεία για τον L. Vygotsky

Ρωσο-ελληνικό Γλωσσάρι

 

Περιγραφή:

Το βιβλίο αυτό είναι η πρώτη μελέτη που εμφανίζεται στην ελληνική βιβλιογραφία και είναι αφιερωμένη στη συστηματική διερεύνηση του επιστημονικού έργου του σοβιετικού ψυχολόγου L. Vygotsky. Σ' αυτή τη μελέτη επιχειρείται η επιστημολογική και φιλοσοφική ανάλυση του γίγνεσθαι της πολιτισμικής-ιστορικής θεωρίας του L. Vygotsky. Η εν λόγω θεωρία αναπτύχθηκε σε ένα διεπιστημονικό πεδίο (Ψυχολογίας, Παιδαγωγικής, Γλωσσολογίας, Κοινωνιολογίας, Κοινωνικής Ανθρωπολογίας) και έδωσε το έναυσμα για την πραγματοποίηση εξαιρετικά γόνιμων ερευνών στους παραπάνω τομείς. Η κριτική επανεκτίμηση της πολιτισμικής-ιστορικής θεωρίας του L. Vygotsky μπορεί να συμβάλει στον αναστοχασμό κομβικών μεθοδολογικών ζητημάτων των κοινωνικών επιστημών και στην αντιμετώπιση σημαντικών προβλημάτων που εγείρονται στην κοινωνική πρακτική. Οι απόψεις του L. Vygotsky έχουν ιδιαίτερη σημασία για την ανάπτυξη μιας χειραφετικής Κοινωνικής Παιδαγωγικής.

Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου


Ηλεκτρονική Βιβλιοθήκη της Διεθνούς Σχολής "Λογική της Ιστορίας" (ΔΣΛΙ)